Bir Grup Sosyolojisi Örneği Olarak 1982 İstanbul Maliye Okulu Deneyimi
Dr. Haşmet YEĞİN
Edirne 1. Sultan Murat Devlet Hastanesi KBB Uzmanı
Giriş
1979-82 döneminde İstanbul Maliye Okulu öğrencisi olarak sorgulama yöntemiyle arkadaşlarımı telefonla aradım ve hafızamdaki anıları derledim. Bu anıları literatür ile temellendirmeye çalıştım. Karşılaştırma olarak da benzer bir geçmişe sahip başka bir meslek okulunu kıyas kabul ettim. Niteliksel bir çalışma ortaya koymaya çalıştım.
Bulgular
Başlangıç anısı olarak bir soruyu ele aldım. 1979’da Ankara MO’da yapılan mülakatta bir sınav sorusu: ‘’Maliye okulunda niçin okumak istiyorsun?’’. Biçim ve içerik arasında tartışılmaz bir ilişki vardır. Bu bağlamda okulun tarihsel gelişimi içinde yüklendiği misyon ile verilen eğitimin paralel olması gerektiğini düşündüm.
- 1909-1915 Maliye Mektebi (Kurs)
- 1924-1943 Maliye Mektebi (Kurs)
- 1943-1950 Maliye Okulu (Lise muadili)
- 1955-1997 Maliye Okulu
- Haşmet Yeğin’in 11.6.1982 tarihli İstanbul Maliye Okulu diploması
- 4.3.1985 tarihli yazışmada Maliye Meslek Lisesi
Sıla kültürümüzde önemli bir değerdir. Eğitime başladığımız ilk sene Erzurumlu bir arkadaş ile yakınlarda olan Topkapı Otobüs Terminaline gidip menzillerine ayrılan otobüsleri izlerdik.
Türdeş yatılı okullar arasında da farklılık olabileceğini düşündüm. 1982’de mezun olduğumuzda lise ikinci sınıf matematik kitabının ilk konusu olan tümevarım ancak bitirilmişti. Haşmet Yeğin 1982 yılında İMO mezunu olarak Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi’ni kazandı. Ahmet Uğur Yalçın, 1983 yılında AMO mezunu olarak Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’ni kazandı.
Okulda yaşam kalitesi ve eğitim mimarisi kapsamında şu anı değerlendirildi: ‘’Okulda çamaşırhanemiz yoktu’’. Karnımız acıktığında, örneğin sabah kahvaltı öncesi, okula bırakılan ekmek sandığından ekmek aşırırdık. İlk yıl en üst katta bir koğuşta kaldık, terasın kapısı kapanmazdı, 1979 kışının soğuğunu odamızda yaşadık. 1980’de en alt katta sabah ranzanın alt sırasında uyanınca üzerimden kayan battaniyemi toplamak istedim: Patlayan atık su borusu nedeniyle oda zemini bir karış su ile örtülüydü. Ancak memnuniyetsizliğin nasıl ifade edileceğini bilmiyorduk. Mutluyduk.
Sosyalleşme bakımından 1982 deneyimi içinde : Kahvehane kültürü, kahvehane oyunları, sigara deneyimi. Yasaklara karşı meydan okuma. Mahalle gençleri ve diğer okul öğrencilerine meydan okuma” yoruma layık bulundu.
Katılımcı demokrasi ve eğitimde münazara tekniği üzerinden : Münazara konusu olarak « Maliye uygulamalarında teşkilat mı yoksa mevzuat mı daha önemlidir?» Sınıf mevcudu oylama sonucunda teşkilatı daha önemli bulmuştu,anısı paylaşıldı.
Yatılı okul ve dil edimi başlığı altında: Tiyatro temsili ve sınavda değerlendirilmesi. Okul gazetesi etkinliği ve Aytunç Altındal ile söyleşi. Haiz kelimesi ile –i hali, kanun dili, üç kardeşiz, (Kaç kardeşin var, sorusu), anıları paylaşıldı.
Tartışma
Cumhuriyet dönemi eğitim reformları: Modern, laik ve çağdaş bir ülke inşası. Tevhid-i Tedrisat Kanunu, Harf Devrimi, Millet Mektepleri ve Halkevleri, Üniversite Reformu, kadınların eğitimine verilen önem. Sonraki aşamada Köy Enstitüleri, (1).
’Cumhuriyeti kuranlar, imkanları kısıtlı bir terzinin yetenekli oğlunun «Leyli Meccani» programı ile Hekim olmasını sağlamışlardı…. Bu cumhuriyeti kuranlar yetenekli Türk çocukları parasızlıktan heder olup gitmesinler diye bu çareyi düşünmüşler…’’, (2).
Kamer Genç: ”Ben Atatürk ve Cumhuriyet sayesinde okuyup milletvekili oldum. Cumhuriyet olmasa kuldum.”,(3)
Maliye Okulu eğitim projesinde bir eğitim grubu içinde maliye teşkilatına alt ve orta kademe çalışan yetiştirmek planlanmıştı. Eğitim hayatından okulun çekilmesi ile öncesi ve sonrasının niteliksel ve niceliksel değerlendirmesi çok boyutlu olarak yapılmamıştır.
Toplumsal grup, üyeleri arasında etkileşim olan, ortak amaç ve çıkarlara sahip, belirlenen değer ve normları paylaşan insanların birlikteliğini ifade etmektedir, (4).
Grup Nedir?: Ortak bir faaliyette bulunmak amacıyla bir araya gelen, birbirleriyle dinamik bir şekilde etkileşen ve sözlü olarak iletişimde bulunan belirli sayıdaki insan topluluğudur,(5).
1982 İstanbul Maliye Okulu grubu: Grup çeşitleri içinde; arkadaşlık grubu, yapısal olarak büyük grup, birincil grup, resmi grup… nitelikleri taşır. «Arkadaşlık değerleri yaşam boyunca etkilidir.», (6)
T.C. MEB Tapu Kadastro Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi: 1911’den itibaren altı dönem halinde incelenmektedir. 1911 Kadastro Memurları Mektebi şeklinde öğretim hayatına başlamıştır. Okul mezunları arasında kamuda en üst düzeyde AYM Başkanı yer almaktadır. Buna karşın Maliye Okulları ise bir devlet bakanı çıkarmıştır, (7,9,10,11). Benzer özellikte bir meslek okulunun açık olup diğerinin öğretim hayatına son verilmesi araştırılması gereken bir konudur.
1839 İdadi/ Sultani ile tarihimizde orta öğretimin son basamağı yer almaktadır. 1924 Lise ve ‘’Aydınlanma Projesi’’ne karşın meslek okulları farklı dinamiklere sahiptir.
Demirel ve ark. sıla sorununun akademik başarıyı etkilediğini yayınlamışlardır. Ayrıca yatılı bölge okulları arasında standartların farklı olması ile okullar arasında eşitsizlik görüleceğini vurgulamışlardır, (12).
“Sartori (2001) okul yaşam kalitesini “okul memnuniyeti”, Karatzias, Power, ve Swanson (2001) “çocukların okul ortamıyla bütünleşmelerinden kaynaklanan genel bir iyi ve mutlu olma hali” olarak tanımlamaktadır.’’,(14;15). Grup olarak genel deneyimimiz memnuniyet ve tatmin şeklindeydi. Şikayet etmeyi hem bilmez, hem de sevmezdik.
Hafiar ve ark lise ve yatılı okul öğrencileri arasında yapılan karşılaştırmalı bir çalışmada lise öğrencileri daha eğlenceli bir kişilik sahibi, hayata daha olumlu bakan ve daha meraklı özelliklere sahip bulunmuştur. Yatılı okul öğrencileri ise daha iyi dinleyici, tavsiye almaya ve grup çalışmasına yatkın bulunmuştur, (16). Sosyalleşme bakımından taşıdığımız değerlerin kökeni bu şekildeydi.
Akbay, çalışmasında “Sosyal eğitim, bireylerin toplumsal yaşamda etkin ve sorumlu bireyler olmalarını sağlayan kritik bir eğitim alanıdır. Sosyal eğitimin temel amacı, bireylerin sosyal becerilerini, toplumsal sorumluluk bilincini ve demokratik değerleri geliştirmektir (Dewey, 1916)” , demektedir, (17). Biz de eğitimde münazara tekniği gibi yöntemlerle bu değerlerle tanıştık.
Eskimen A.D., yatılı okul ve dil edimi için ‘’Görsel, medya ve bilgi okuryazarlığı becerilerine sahip bireylerin yetiştirilmesinin amaçlanması bireyleri, problem çözme, araştırma, eleştirel ve yaratıcı düşünme, iletişim kurma, karar verme ve bilgi teknolojilerini kullanmaya da hâkim kılmaktadır. Bu anlamda görüldüğü kadarıyla Türk dili ve edebiyatı dersleri için Osmanlı Türkçesi, diksiyon ve hitabet gibi derslerin bu becerileri geliştirebilmek için yeterli olmadığı düşünülmektedir’’, şeklinde ifadede bulunmaktadır, (18). Biz de grup olarak edebiyat kolu, tiyatro temsili gibi aktivitelerle yetkinlik kazanma çabası içinde olduk.
Sonuç
Pervin Kaplan, araştırmasında yatılı okullarda salgın yayılım riski ve hijyen yanında kendi ayakları üzerinde durmayı öğrenmek, farklılıklara saygı duymak, planlı olmak, aktiviteler gibi kazanımların ek olarak en çok zorlanılan konular olarak : Ailelerden uzak kalmak ve çamaşır yıkayıp ütü yapmayı vurgulamıştır, (19).
Yazarın eklemek istediği gözlemleri sonucu olarak ise şu kazanımlar okula atfedilmiştir:
- Artık zaman ve zaman kullanımı becerisi (Medeniyet gelişiminde zaman),
- Karakter gelişimi. Kişilik ve erken olgunlaşma, ergenlik. Hukuken ergin kılınma, kazai rüşt kararı ve sorumluluk.
- Devlet adamlığı nosyonu.
Kaynaklar
1. karsem.karatay.edur.tr, blog yazıları, Cumhuriyet döneminde eğitim reformları.
2. Prof. Dr. A. Necmettin Akyıldız, Ben Bir Cumhuriyet Çocuğuyum, Anı kitabı, sy.14-15, 2024, Ankara, Yazarın kendi yayını.
3. https://www.kayseriolay.com/amp/yazi/mustafa-aydogan/cumhuriyet-olmasa-kuldum/59804/
5. AĞIN, Kaya (2022). ‘Grupların Genel Oluşumları, Yapıları ve Özellikleri Açısından Grup İçi İletişim Süreçlerinin İncelenmesi’,.Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi (e-gifder), 10 (1), 494-518.
6 .Aytaç Ö, Tan M. ‘Arkadaşlık Üzerine Kuramsal Yaklaşımlar’. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi The Journal of International Social Sciences Cilt: 29, Sayı: 1, Sayfa: 345-359, OCAK – 2019
7. tr.wikipedia.org, tapukadastro.meb.k12.tr,
8. Sefa Salih Aydemir’in Aydınlanma Projesi Olarak Cumhuriyet Döneminde Liseler (Antalya Lisesi Örneği) isimli DOI:10.37609/akya.427 çalışması.
9. https://www.gazeteduvar.com.tr/kadir-ozkaya-kimdir-haber-1678121, 10.https://yeni.maliyeokulu.org.tr/?p=4288, 11.https://tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%BCrkiye_devlet_protokol%C3%BC
12. Demirel, T. ve Kurt, T. (2021). ‘Eğitim eşitliği açısından yatılı bölge ortaokullarının değerlendirilmesi’. Journal of Qualitative Resarch in Education, 26, 53-87. doi: 10.14689/enad.26.
13. https://yeni.maliyeokulu.org.tr/?p=4287
14. İnal U, Sadık F. Yatılı İlköğretim Bölge Okullarının Okul Yaşam Kalitesine İlişkin Öğretmen ve Öğrenci Görüşleri. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt: 43 Sayı: 2 Sayfa: 169-194 http://egitim.cu.edu.tr/efdergi. DOI: 10.14812/cufej.2014.019. ‘
15. Yatılı İlköğretim Bölge Okullarında Eğitim Ortamlarının Fiziksel/Mekânsal Değişkenleri Açısından İncelenmesi’, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, yıl: 2011, cilt: 44, sayı: 2, 165-199
16. Hafiar H ve ark. ‘Characters comparison in the aspect of effective socizalization as part of the productive behaviors on senior high school students and boarding school students’. WESTECH 2018: Proceedings of 1st Workshop on Environmental Science, Society … içinde sy. 186-91.
17. Akbay, H. A. (2024), ‘Sosyal Eğitimin Teorik Temelleri ve Uygulamaları: Bireylerin Ve Toplumların Gelişiminde Kritik Bir Araç’, Milli Kültür Araştırmaları Dergisi, 8 (1), s. 146-156.
18. Ayşe Derya ESKİMEN. LİSE DİL VE EDEBİYAT DERSLERİNDE OKURYAZARLIK ÇALIŞMALARININ YERİ -BİR KARŞILAŞTIRMA ÇALIŞMASI– Volume 14 Issue 1, 2019, p. 347-357 DOI: 10.7827/TurkishStudies.14724 ISSN: 1308-2140 Skopje/MACEDONIA-Ankara/TURKEY
19. https://www.pervinkaplan.com/detay/yatilida-risk-cok/12862
20. https://www.haberturk.com/yazarlar/pervin-kaplan/1496007-yatili-okul-dogru-bir-karar-mi.
21. Yazarın değerlendirmesi